Kraj godności, państwo godności

Nowy skład ukraińskiej Rady Najwyższej zebrał się na pierwsze posiedzenie. Były wywiady do kamer, uśmiechy triumfu. Były też selfie i słitfocie w parlamentarnej stołówce, na sali obrad – znacząca część deputowanych debiutuje w ścianach ukraińskiej legislatywy. Dziennikarze, działacze społeczni, żołnierze ATO, aktywiści Majdanu obiecali wyborcom nową jakość uchwalania prawa, a póki co chwalili się na FB nowym miejscem pracy.

Obyło się bez niespodzianek – nowa Rada zatwierdziła starego premiera Arsenija Jaceniuka na stanowisku.

Prezydent Poroszenko mówił (przy)długo i żarliwie. „Krok za krokiem od rewolucji godności przejdziemy do kraju godności” – obiecał. Słuchał go między innymi jego syn, jeden z nowych deputatów Bloku Petra Poroszenki. Jak połączyć dobrze znany na Ukrainie nepotyzm polityczny z „krajem godności”, prezydent nie powiedział.

Ukraińska rzeczywistość dziewięć miesięcy po obaleniu Janukowycza nie przypomina jednak koktajlowej atmosfery panującej w Radzie. Odpowiedzialni za masowe rozstrzelanie demonstrantów na Majdanie nie zostali oddani ukraińskiej Temidzie. Jeden z dowódców Berkutu, oskarżony (razem z podporządkowaną mu grupą) o zabicie ponad 30 osób, korzystając z aresztu domowego (sic!), uciekł na Krym za swoimi mocodawcami. W tej sytuacji trudno nie przyznać racji 24-letniemu berkutowcowi, który z ławy oskarżonych mówił, że z najniższych rangą zrobiono kozły ofiarne, bo tak najprościej.

„Zawsze będę miał przed oczami tragicznie poległych bohaterów” – zapewniał prezydent. Rodziny ofiar mówią jednak, że to tylko puste słowa, które im nie wystarczą.

„Kraj godności”, o którym mówił Poroszenko, jest niemal w całości utkany z wysiłków aktywnej części społeczeństwa. To ukraińscy wolontariusze ubierają, karmią i wyposażają armię, walczą na Wschodzie kraju w oddziałach ochotniczych, pomagają uchodźcom z Donbasu i Krymu, przynoszą lekarstwa do szpitali (bezpłatna ukraińska medycyna to fikcja), czuwają przy rannych, organizują poszukiwania zaginionych, negocjują z separatystami uwolnienie jeńców. Pracują za państwo.

Większość materiałów dowodowych zebranych w sprawie śmierci 20 lutego na ul. Instytuckiej dostarczyli skrzyknięci w społeczną inicjatywę wolontariusze. Właściwie trudno znaleźć ważną dla państwa sferę, w którą nie byliby zaangażowani cywilni ochotnicy. O ich życiorysach, motywach napiszę oddzielny tekst. Tu zaznaczę tylko, że lwia część osób poświęca się pracy społecznej kosztem zawodowej. Rzucili posady, często intratne, przychodzili na Majdan jak do biura, teraz angażują się w pomoc na Wschodzie.

Antonina, rok temu menadżer w niemieckiej firmie, żartuje, że 22 listopada 2013 r. wyszła z domu i jeszcze nie wróciła do dawnego życia. Najpierw był protest na placu Niezależności, potem Automajdan, wreszcie Armia S.O.S. W małej klitce, zrobionej na biuro, obok magazynów starej fabryki, Antonina z koleżankami koordynuje przepływ potrzebnych armii rzeczy, które przynoszą mieszkańcy Kijowa i przysyłają pracujący za granicą Ukraińcy. Są tu konfitury z hiszpańskich cytryn przywiezione z Madrytu, białe kamuflaże na zimę uszyte przez drobnego przedsiębiorce, są piece polowe kupione ze zbiórek i noktowizory.

W ministerstwie obrony patrzą na nią krzywo, bo odkryła, że sprzęt wojskowy, którym chwali się dowództwo ATO, nie działa, i ochotnicy na froncie są pozostawieni sami sobie.

Ania, wolontariusz ze szpitala wojskowego, koordynuje pracę nocnych opiekunów rannych. Ci wyręczają pielęgniarki, troskliwie opiekując się pozbawionymi kończyn dwudziestoparolatkami.

Ukraina wolontariuszem stoi. Ale ci dzielni ludzie są coraz bardziej zmęczeni. – Marzę o odpoczynku, ale najpierw nasze państwo musi się wziąć do roboty – mówi Olga, która zbiera żywność po supermarketach dla żołnierzy.

Ukraina jest silna swoim społeczeństwem (a konkretniej: jej najaktywniejszą częścią), lecz państwo od dawna chwieje się w posadach. Już dziś wygląda na to, że nowe władze nie mają zamiaru podjąć się trudu budowy silnego państwa. Wolą liczyć na patriotyczny zryw społeczny. Symptomatyczne, że Poroszenko mówił o „kraju”, a nie „państwie godności”.

Dziękuję Fundacji im. Heinricha Bölla za wsparcie reporterskiego wyjazdu  na Ukrainę, projekt jest częścią książki, która ukaże się  nakładem Wydawnictwa Czarne.