Milczenie Rosjan (oraz słowo o pewnym uziemionym ministrze obrony)

Spytałam znajomych Rosjan, dlaczego milczą. Pytam ich tak do znudzenia, bo nie mieści mi się w głowie, że myślący krytycznie ludzie tak łatwo dali się omamić swoim władzom (które w 2011 i 2012 r. tak licznie oprotestowywano).

Tym razem odpowiedziała Żenia, trzydziestoparoletnia dziennikarka z Petersburga, którą poznawałam w Moskiewskiej Szkole Nauk Politycznych, rosyjska inteligentka, postać niemal archetypiczna.

„Dla Rosjan Ukraina podzieliła się na 2 części: »antyrosyjską Ukrainę« i »prorosyjską Noworosję«” – pisze Żenia. – „Ta druga zapewnia o lojalności wobec Rosji – dlatego sympatie Rosjan są po jej stronie. Nasze wojska wysyłane są, żeby wesprzeć Noworosję. Tak w ogóle większość społeczeństwa rosyjskiego jest bierna i nie wyjdzie protestować na ulice, choćby nie wiem co, póki nie zacznie umierać z głodu. Ale w tym wypadku decydująca jest sympatia dla donbaskich powstańców, która wynika ze specyficznego zrozumienia sprawiedliwości.

Oczywiście są ludzie, którzy »nie popierają polityki partii«, ale większość z nich i tak nie wychodzi na ulicę. A ci, co wychodzą, przekonują się o całkowitej bezsensowności tego typu akcji albo są traktowani przez społeczeństwo jak friki. Akcje uliczne nie znajdują u nas masowego poparcia – taka cecha narodowa. Mogę odpowiedzieć za siebie: jeśli mój syn miałby teraz 18 lat i powołano by go do wojny z Ukrainą, zrobiłabym wszystko, by nie uczestniczył w tym beznadziejnym konflikcie. A jeśli i tak by mi go wywieźli i zwrócili w cynkowym grobie, wzięłabym broń, poszła do komisji wojskowej i rozwaliłabym pierwszą mordę, na którą bym się natknęła. Postawiłabym krzyżyk na swoim życiu, ale wtedy byłoby mi już wszystko jedno. To by na pewno wywołało rezonans w naszym społeczeństwie. Ale walczyć o żony pskowskich desantowców nie pójdę [chodzi o wojskowych z 76. dywizji wojsk powietrznodesantowych, których władze Rosji wywiozły w tajemnicy na wojnę z Ukrainą – KKM]. Wojować z władzą Rosji można tylko razem z całym światem. Tylko że nasz rosyjski świat nie jest na to gotowy”.

Żenia nie chce walczyć o żony wojskowych spod Pskowa – nie dochodzi do niej, że walczyłaby przecież zarazem o swojego małoletniego syna, by w przyszłości nie zginął w brudnej wojnie.

Na pytanie odpowiedział też A., biznesmen z Moskwy, dwa lata temu uczestnik protestów przeciwko Kremlowi.

„Gospodarka jest na skraju katastrofy, ale ludzie nie chcą o tym myśleć. Ten system skończy się już za parę lat, ale większość Rosjan trwa w błogim śnie, że stabilność będzie trwała wiecznie. Póki wszystko nie upadnie, nikt nie sprzeciwi się władzom. Wojna z Ukrainą jest dla większości naszego społeczeństwa abstrakcją, nie odbija się na życiu codziennym, może w Moskwie mamy teraz o kilka rodzajów sera mniej do wyboru, ale to wszystko.

Wojna na Ukrainie to jak wieści z innej planety, sankcje odczujemy realnie dopiero za jakieś 5 lat i to pod warunkiem, że Zachód będzie konsekwentny. Tak naprawdę niewielu Rosjan popiera działania władz na Ukrainie, ale ta wojna nie poderwie ludzi do masowych demonstracji, a te nieliczne są rozbijane przez państwo z poważnymi konsekwencjami dla ich uczestników. Czasy, owszem, wymagają bohaterskich czynów, ale niewielu się na nie zdecyduje, niełatwo być bohaterem, poświęcić swoją wygodę, uporządkowane życie, a często wolność. Tym bardziej że z realnej oceny sytuacji wynika jasno: niczego nie możemy zrobić. Tylko czekać aż stan gospodarki pogorszy się na tyle, że ludzie wreszcie wyjdą na ulice”.

W komentarzach pod wczorajszymi doniesieniami o uziemionym ministrze obrony wylewano po rosyjsku hektolitry nienawiści. Rozumiem, że część to trolle, ale większość z zajadłych mówców brzmiała zadziwiająco autentycznie. Groźby sypały się gęsto: od zakręcenia gazowego kurka do zrzucenia na Warszawę bomby atomowej. – Jakieś małe ludki z karłowatego kraju chcą nam tu podskakiwać – oburzano się w co drugim komentarzu (nie brakowało też przepraszających głosów z Polski, zapewniających, że „naród nie zgadza z wrogą polityką naszych władz”.

Ten sam histeryczno-grożący ton udzielił się rosyjskiemu MSZ. A wydawałoby się, że rosyjskim dyplomatom nerwy nie puszczają tak łatwo.

Nie wiadomo już, czy śmiać się, czy płakać.

Rosjanie. Znany dziennikarz telewizyjny Siergiej Dorenko narysował mi kiedyś mapę Europy. – Stąd – mówił, wskazując na Wielką Brytanię –  bierzemy nasze guwernantki, stąd [Francja, Włochy] kupujemy sery i wino, tu [pokazał Europę środkowo-wschodnią] mieszkają mrówki i inne szkodniki, które nas bezustannie podgryzają, ale my się nie przejmujemy. A tu – kontynuował Dorenko, wskazując na Niemcy – Mieszkają „doskonalsi Rosjanie”, czyli tacy nadludzie, jakimi my zawsze chcieliśmy być.

Kiedyś mnie to nawet śmieszyło, podobnie jak twierdzenia pewnego wykładowcy z Uralu, że Europa powinna Rosji lizać buty za zwycięstwo nad faszyzmem. Malowniczy są ci Rosjanie, myślałam, taki to wschodniosłowiański, w gruncie rzeczy niegroźny folklor.

Okazało się jednak, że ten niegroźny folklor jest żyzną glebą dla tych, co sieją wojnę.